1 Mayıs

1 Mayıs, Miladi takvim'ne göre yılın 121. (artık yıllarda 122.) günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 244 gün vardır.

Olaylar

• 1707 - İngiltere, Galler ve İskoçya, Büyük Britanya olarak birleşti.
• 1776 - İlluminati, Adam Weishaupt tarafından kuruldu.
• 1786 - Wolfgang Amadeus Mozart'ın Figaro'nun Düğünü adlı operası ilk kez sahnelendi.
• 1840 - Penny Black olarak da bilinen ilk yapıştırılabilen resmi posta pulu, Birleşik Krallık'ta tedavüle çıktı.
• 1869 - Folies Bergère adlı ünlü müzikhol Paris'te açıldı.
• 1886 - ABD'nin Chicago kentinde işçiler 8 saatlik iş günü için genel greve gittiler. Polisin ateş açması sonucu, çok sayıda işçi öldü ve yaralandı. İşçi liderlerinden Albert Parsons, August Spies, Adolph Fischer ve George Engel düzmece tanıklar ve kanıtlarla idam edildi.
• 1889 - 1 Mayıs işçilerin ortak bayramı olarak kabul edildi.
• 1889 - Alman ilaç firması Bayer, Aspirini üretti.
• 1900 - Utah'ta bir maden kazasında 200 kişi öldü.
• 1906 - Türkiye'de günümüzde bilinen ilk 1 Mayıs İzmir'de kutlandı.
• 1909 - Üsküp'te 1 Mayıs etkinlikleri düzenlendi.
• 1909 - Selanik'te Selanik Sosyalist İşçi Federasyonu tarafından örgütlenen 1 Mayıs etkinlikleri düzenlendi.
• 1912 - İstanbul'da Osmanlı Sosyalist Fırkası tarafından 1 Mayıs etkinliği düzenlendi.
• 1921 - Tersane İşçileri, işgal altındaki İstanbul'da 1 Mayıs'ı kutladı. İştirakçi Hilmi önderliğinde Sosyalist Fırka'nın düzenlediği 1 Mayıs'a işçiler kızıl bayraklarla katıldı ve Kasımpaşa'dan Şişli Hürriyet-i Ebediye Tepesi'ne kadar yürüdüler.
• 1922 - Ankara'da Türkiye Halk İştirakiyyun Fırkası'nın örgütlediği İmalat-ı Harbiye işçileri arasında 1 Mayıs düzenlendi. Aynı zamanda Sovyet elçiliğinde de kutlandı.
• 1923 - İstanbul'da tütün işçileri, askeri fabrika ve demiryolu işçileri, fırıncılar, İstanbul tramvay, telefon, tünel, gazhane işçileri 1 Mayıs'ı sokakta kutladılar. "Yabancı şirketlere el konsun", "8 saatlik iş günü", "Hafta tatili", "Serbest Sendika ve Grev Hakkı" pankartlarını taşıdılar.
• 1925 - Kıbrıs, Birleşik Krallık kolonisi oldu.
• 1925 - Takrir-i Sükun Kanunu'yla her türlü gösteri ve yürüyüş yasaklanınca, 1 Mayıs da kitlesel olarak kutlanamaz hale geldi.
• 1927 - Adolf Hitler yönetimindeki Nazi Partisi Berlin'de ilk kez miting yaptı.
• 1930 - Şimdilerde artık Cüce Gezegen sınıfından sayılan Plüton gezegeni resmen isimlendirildi. Gezegen 18 Şubat 1930'da keşfedilmişti.
• 1931 - New York'taki Empire State Building hizmete girdi.
• 1933 - Almanya'da, 1 Mayıs, o günü tatil ve "Ulusal İşçi Günü" ilan eden iktidardaki Nazi Partisi'nin desteğiyle ve görkemli törenlerle kutlandı. Ertesi gün, tüm sendika merkezleri işgal edildi, varlıklarına el konuldu, sendika liderleri tutuklandı.
• 1935 - Aydın demiryolu hükümetçe satın alındı.
• 1940 - 1940 Yaz Olimpiyatları savaş yüzünden iptal edildi.
• 1940 - İstanbul'da bar ve eğlence yerlerinde çalışan 107'si Macar 162 "artist"in bir hafta içinde Türkiye'yi terk etmesi istendi.
• 1941 - İktidarda yozlaşmayı anlatan ve yüzyılın en iyi filmi olarak kabul edilen, Orson Welles'in yönettiği 'Yurttaş Kane' filmi ilk kez gösterildi.
• 1944 - Tokat'ta Gürmenek Barajı açıldı.
• 1945 - Alman Nazi Propaganda Bakanı Joseph Goebbels Sovyet Birlikleri Berlin'e girerken karısını ve altı çocuğunu öldürerek intihar etti.
• 1952 - II. Dünya Savaşı'nın sonu: Zafer Sancağı, Berlin'deki Reichstag binası üzerine göndere çekildi.
• 1948 - Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (Kuzey Kore) resmen kuruldu. Kim Il-sung, ilk devlet başkanı olmuştur.
• 1948 - Hürriyet gazetesi, Sedat Simavi tarafından İstanbul'da kuruldu.
• 1956 - Jonas Salk'ın geliştirdiği çocuk felci aşısı kullanılmaya başlandı.
• 1959 - CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, Uşak'ta, sayıları bine yaklaşan kalabalığın saldırısına uğradı. İnönü, atılan taşla yaralandı.
• 1960 - Soğuk Savaş: U-2 Krizi – Francis Gary Powers'ın kullandığı Amerikan Lockheed U-2 casus uçağı, Sovyetler Birliği üzerinde düşürülünce diplomatik bir krizi başlattı.
• 1964 - Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), özel yasayla özerk bir kamu tüzel kişiliğine sahip olarak kuruldu.
• 1967 - Elvis Presley, Priscilla Beaulieu ile Las Vegas'ta evlendi.
• 1968 - Hürriyet Haber Ajansı (HHA) kuruldu.
• 1971 - Başbakan Nihat Erim, Anayasa için, "Türkiye böyle bir lüksü kaldıramaz" dedi.
• 1972 - Kuzey Vietnam Birlikleri Quang Tri'yi ele geçirdi. ABD ile savaşta ele geçirdiği bu ilk büyük kent Kuzey Vietnam'ın bütün eyalet üzerinde egemenlik kurmasını sağladı.
• 1976 - 50 yıllık aradan sonra 1 Mayıs İşçi Bayramı İstanbul Taksim Meydanında yapılan büyük bir mitingle kutlandı. DİSK'in (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu) düzenlediği 1976 1 Mayıs'ı, Türkiye'de kitlesel 1 Mayıs kutlamalarının başlangıcı oldu.
• 1976 - Paris-İstanbul seferini yapan "İzmir" uçağı Zeki Ejder adlı Türk tarafından Marsilya’ya kaçırılmak istendi.
• 1977 - İstanbul Taksim Meydanı'nda kutlanan 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında yaşananlarda 34 kişi öldü, 136 kişi yaralandı. Olay tarihe Kanlı 1 Mayıs olarak geçti.
• 1979 - İstanbul'da 1 Mayıs kutlamaları yasaklandı ve sokağa çıkma yasağı kondu. Sokağa çıkan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Genel Başkanı Behice Boran ve 1000'e yakın kişi gözaltına alındı. Behice Boran ve 330 Türkiye İşçi Partili 6 Mayıs'ta tutuklandı. DİSK'e bağlı bir grup sendika ise İzmir'de "izinli" 1 Mayıs kutlaması yaptı.
• 1980 - 12 Eylül darbesinden önce son "yasal" 1 Mayıs kutlamaları yapıldı. Sıkıyönetim altındaki İstanbul, Ankara ve İzmir'de gösteriler yasaklandı. DİSK, Mersin'de "izinli" 1 Mayıs kutlaması yaptı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, o zamana kadar "Bahar Bayramı" adıyla resmi tatil günü olan 1 Mayıs çalışma günleri arasına dahil edildi.
• 1982 - Arjantin Birleşik Krallık'a ait Falkland Adaları'na asker çıkardı. Britanya Arjantin kuvvetlerine karşı saldırıya geçti.
• 1984 - Devlet Güvenlik Mahkemeleri sekiz ilde göreve başladı.
• 1985 - Tokat’ta Tekel Sigara Fabrikası kuruldu.
• 1988 - Sosyalist Feminist Kaktüs dergisi yayına başladı. Derginin yazarları, Gülnur Savran, Nesrin Tura, Sedef Öztürk, Banu Paker, Şahika Yüksel, Aksu Bora, Nural Yasin, Ayşegül Berktay, Özden Dilber, Nalan Akdeniz, Fadime Tonak'tı. Dergi, Eylül 1990'a dek 12 sayı yayımlandı.
• 1989 - İstanbul'da 1 Mayıs'ı kutlamak için İstiklal Caddesi'nden Taksim'e yürümek isteyen 2000 kişilik grup polis tarafından dağıtıldı. Olaylar sırasında alnından vurulan Mehmet Akif Dalcı adlı genç bir gün sonra öldü. 400'ü aşkın gösterici gözaltına alındı.
• 1990 - İstanbul'un çeşitli semtlerinde yapılan 1 Mayıs eylemlerinde 40 kişi yaralandı, 2 bin kişi gözaltına alındı. Yaralılardan Gülay Beceren felç oldu.
• 1991 - Vakıfbank İsviçre'de bastırdığı 2 gram ağırlığında ve 999.9 saflığındaki 'Maşallah' altınını piyasaya sürdü. Altın, Vakıfbank şubelerinde 128 bin liradan satışa sunuldu.
• 1993 - Aydınlık Dergisi kuruldu.
• 1994 - İstanbul ve Ankara'da 1 Mayıs'ı kutladıktan sonra dağılan gruplar polis tarafından coplandı. Sosyal Demokrat Halkçı Parti Milletvekili Salman Kaya da polisten dayak yedi. İki gün sonra milletvekili Salman Kaya'yı döven 3 polis ve Ankara Emniyet Müdürü Orhan Taşanlar görevden alındı.
• 1995 - Hırvatistan Ordusu, Batı Slavonya'yı geri almak için Bljesak Operasyonu başlattı.
• 1996 - Kadıköy, İstanbul, 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları sırasında çıkan olaylarda Dursun Adabaș, Hasan Albayrak ve Levent Yalçın isimli 3 kişi hayatını kaybetti. Olaylar sırasında gözaltına alınan Akın Rençber isimli Dördüncü Sol İnşa Örgütü isimli örgütün militanı bir genç gördüğü işkenceler sonucu 20 Mayıs'ta öldürüldü.
• 1999 - Amsterdam Antlaşması yürürlüğe girmiştir.
• 1999 - TRT internet sitesi, trt.net.tr yayına başladı.
• 2000 - Türk Hava Kuvvetleri, ilk saldırı, arama ve kurtarma helikopteri olan ve Fransız Eurocopter firmasınca üretilen bir adet AS 532 Cougar AL helikopterini teslim aldı.
• 2002 - Galatasaray ile Leeds United takımları arasındaki futbol maçı öncesinde 2 İngiliz taraftarın ölümüyle sonuçlanan olaylara ilişkin davada, sanık Ali Ümit Demir 15 yıl ağır hapis, 6 sanık da 3 ay 20'şer gün hapis cezasına çarptırıldı.
• 2003 - ABD Başkanı George W. Bush Irak'taki muharebelerin son bulduğunu açıkladı.
• 2003 - Bingöl'de meydana gelen 6,4 büyüklüğündeki depremde 176 kişi öldü, 521 kişi de yaralandı.
• 2004 - On ülkenin AB'ye katılması: Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya
• 2006 - ABD tarihinin en büyük grevlerinden birine tanık oldu. Göçmen yasası protesto edildi.
• 2006 - Porto Riko hükümeti maddi sıkıntı nedeniyle tüm hükümet kuruluşlarını ve okulları kapattı.
• 2008 - Türkiye'de 1 Mayıs İşçi Bayramı'nı Taksim Meydanı'nda kutlamak isteyen işçi sendikaları ile onlara izin vermeyen yürütme organı arasında yaşanan gerginlik sokaklara yansıdı. Sabah 06:30'dan itibaren Şişli ve çevresinde toplanan gruplara, polisin müdahalesi biber gazı, gaz bombası, cop, panzer, sapan, ve tazyikli boyalı suyla oldu. CHP milletvekili Mehmet Ali Özpolat, sıkılan biber gazı nedeniyle kalp spazmı geçirdi. Pek çok örgüt üyesi olan veya olmayan vatandaş ağır yaralarla hastaneye kaldırıldı, geçici sakatlıklar yaşadı. Gün içinde DİSK (Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu), insanların ölmesinden korktuğu için, Taksim hedefinden vazgeçti.
• 2009 - 31 yıl sonra resmi olarak 5 bin kişilik bir grup, DİSK organizasyonuyla Taksim'e çıktı.
• 2009 - 60. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nde kabine revizyonuna gidildi.
• 2010 - 32 yıl sonra Taksim'de ilk kez izinli olarak 1 Mayıs kutlamaları yapıldı.
• 2016 - Nail Mavuș isimli vatandaşa saat 11:00 sıralarında TOMA'nın çarpması sonucu hayatını kaybetti.

Doğumlar

• 1672 - Joseph Addison, İngiliz deneme yazarı, şair ve siyasetçi (ö. 1719)
• 1769 - Arthur Wellesley, Britanyalı asker ve devlet adamı (ö. 1852)
• 1857 - Theo van Gogh, Hollandalı sanat simsarı (ö. 1891)
• 1883 - Drastamat Kanayan, Rus asker (ö. 1956)
• 1900 - Ignazio Silone, İtalyan yazar (ö. 1978)
• 1908 - Giovanni Guareschi, İtalyan mizah yazarı ve karikatürist (Don Camillo'nun yaratıcısı) (ö. 1968)
• 1909 - Yannis Ritsos, Yunan şair (ö. 1990)
• 1910 - Nejdet Sançar, Türk eğitimci ve yazar (ö. 1975)
• 1910 - Behice Boran, Türk siyasetçi ve sosyolog (ö. 1987)
• 1912 - Otto Kretschmer, Alman donanmasında kaptan (ö. 1998)
• 1915 - Mina Urgan, Türk yazar, filolog, profesör ve çevirmen (ö. 2000)
• 1919 - Dan O'Herlihy, İrlandalı sinema oyuncusu (ö. 2005)
• 1923 - Joseph Heller, ABD'li hiciv ve kısa hikâye yazarı (ö. 1999)
• 1931 - Mehmet Aslan, Türk oyuncu, senarist ve yönetmen (ö. 1987)
• 1941 - Nurhan Damcıoğlu, Türk kantocu, ses sanatçısı ve tiyatro, sinema oyuncusu
• 1953 - Necati Bilgiç, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu
• 1962 - Yannis Saoulis, Yunan şarkıcı
• 1971 - Hasret Gültekin, Türk müzisyen (ö. 1993)
• 1971 - Didem Akın, Türk menajer
• 1972 - Julie Benz, ABD'li oyuncu
• 1973 - Oliver Neuville, Alman futbolcu
• 1973 - İsmail Sancak, Türk belgesel yönetmeni
• 1975 - Murat Han, Türk dizi ve sinema oyuncusu
• 1978 - Orhan Ölmez, Türk şarkıcı, besteci, söz yazarı ve sunucu
• 1980 - Dilek Çelebi, Türk tiyatro oyuncusu
• 1982 - Mehmet Muş, Türk siyasetçi

Ölümler

• 408 - Arcadius, Doğu Roma İmparatoru (d. 377/378)
• 1731 - Johann Ludwig Bach, Alman besteci (d. 1677)
• 1850 - Henri Marie Ducrotay de Blainville, Fransız bilim insanı (d. 1777)
• 1873 - David Livingstone, İskoç misyoner ve kaşif (d. 1813)
• 1899 - Ludwig Büchner, Alman filozof ve fizikçi (d. 1824)
• 1904 - Antonín Dvořák, Çek besteci (d. 1841)
• 1945 - Joseph Goebbels, Nazi Almanyası siyasetçisi ve propaganda bakanı (intihar) (d. 1897)
• 1969 - İmran Öktem, Türk hukukçu ve eski Yargıtay Başkanı (d. 1904)
• 1976 - Aleksandros Panagulis, Yunan politikacı ve şair (d. 1939)
• 1978 - Aram Khachaturian, Ermeni asıllı Sovyet besteci (d. 1903)
• 1979 - Morteza Motahhari, İranlı bilgin ve siyasetçi (d. 1920)
• 1988 - Altan Erbulak, Türk karikatürist ve tiyatro sanatçısı (d. 1929)
• 1993 - Pierre Bérégovoy, Fransız siyasetçi ve eski Başbakan (intihar) (d. 1925)
• 1994 - Ayrton Senna, Brezilyalı Formula 1 pilotu (d. 1960)
• 2012 - Cüneyt Türel, Türk tiyatrocu ve seslendirme sanatçısı (d. 1942)

Bayramlar ve Yıldönümleri

• 1 Mayıs İşçi Bayramı - Emek ve Dayanışma Günü
• Karayolları Güvenliği ve Trafik Haftası
• Bilişim Haftası