1988 Spitak Depremi

Gümrü Depremi olarak da adlandırılan Spitak Depremi, o tarihte Sovyetler Birliği^[1] bünyesinde bulunan Ermenistan'ın Spitak bölgesinde 7 Aralık 1988 günü yerel saatle 11:41 (UTC itibariyle 07:41)'de meydana gelen 7.2,^[2] büyüklüğünde bir sarsıntıdır.

Deprem

Yerel binalar (özellikle okullar ve hastaneler) depreme dayanamamış ve bu durum 20.000 insanın yaşamına mal olmuştur ^[3]. Tahminlere göre depremin 5 dakika sonra meydana gelmesi durumunda çocuklar, okullarının zayıf binalarından çıkmış olacaklardı. Bu denli küçük bir gecikme birçok insanın yaşamını kurtarabilirdi. Fakat olayda 1000 kadar çocuk hayatını kaybetti.
Spitak kentinin tümü yıkılmış, komşu kentler Gümrü ve Vanadzor'da da orta ölçekli hasar meydana gelmişti. Sarsıntı, çevre köyleri de etkilemiştir. Metsamor Nükleer Santrali de deprem nedeniyle kapanmıştır.
Bölgedeki çoğu hastanenin yıkılması ve çok düşük kış sıcaklıkları nedeniyle kurtarma çalışmalarına hemen başlanamadı. Ermenistan hükümeti deprem sonrası normal yaşama dönüş için destek vermeyi öneren yabancı yardım ekiplerinin ülkeye girmelerine izin verdi. Bu, Sovyetler Birliği tarihinde kurtarma çalışmalarına yabancı ülke ekiplerinin ilk kez katılması anlamına geliyordu. Amerika Birleşik Devletleri'nde bulunan Mikhail Gorbachev gezisini yarıda keserek depremin etkilediği bölgeyi ziyaret etmek amacıyla ivedilikle Ermenistan'a döndü.
Yıkılan binaların yeniden inşa edilmesi amacıyla dünyanın her tarafından yardımlar kış boyunca sürdü. Spitak eski kent merkezinin hemen yanına yeniden inşa edildi ve Ermenistan halkı yapılan bu yardımlara mimari açıdan özgün yapıtlarla karşılık verdi. ABD'nin yardımlarına karşılık 1990 yılında Washington D.C'de bir anıt inşa edildi.

Nedenleri

Depremin meydana geldiği bölge, ABD'den Arap Denizi'ne kadar uzanan deprem bölgesinin içindedir. Burada, Arap kıta parçası Avrasya levhasıyla yavasça çarpışmaktadır. Deprem, Spitak'ın hemen altındaki bir itme kırığı boyunca etkili olmuştur. Deprem sırasında Spitak'ın kuzeydoğuya bakan kesimi güneybatıya bakan kesimin üzerine çıkmıştır.^[4]
Deprem her ne kadar "orta şiddetli" sayılsa da, depremin yarattığı ağır yıkıma neden olan birçok etken mevcuttur. Bunlardan bir kısmı depremin meydana geliş zamanı, dondurucu kış soğukluğu, elverişsiz toprak koşulları ve uygunsuz bina yapımlarıdır.^[4]

Kaynakça

1. ^ Sovyetler Birliği'nde deprem büyüklüklerini ölçmek için kullanılan yöntem bugün için yeğlenen Richter ölçeği yönteminden farklıydı. Sovyet Ansiklopedisi'ne göre Spitak Depremi, Sovyet ölçeğinde 10 büyüklüğündeki "ağır yıkıcı" ve 11 büyüklüğündeki "yok edici" deprem türlerinin arasına karşılık gelmekteydi. Bu ölçekteki "10" değeri toprakta derin çatlaklar, toprak kaymaları ve çığlar" olarak nitelendirilirken "11" değeri sayılanlardan öte "betonarme binaların tümüyle çökmesi" anlamını taşıyordu. Sovyet ölçeği hakkında daha ayrıntılı bilgi için bkz. Yuri Rost, The Armenian Tragedy. New York: St. Martin's Press, 1990, s. 193.
2. ^ Imogen Gladman, Taylor & Francis Group, Eastern Europe, Russia and Central Asia 2004 - Sayfa 74
3. ^ George J. Andreopoulos, Soykırım: Kavramsal ve Tarihsel Boyutlar- Sayfa 116
4. ^ ^{a b} "Armenia Earthquake of 1988" Retrieved 7th February 2008

Bibliyografya

• Najarian, L.M., Goenjian, A. K., Pelcovitz, D., et al. (1996). "Relocation after a disaster: Posttraumatic stress disorder in Armenia after the earthquake." Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 35(3), 374-383.
• Pesola, G., Bayshtok, V., & Kvetan, V. (1989). "American critical care team at foreign disaster: The Armenian experience." Critical Care Medicine, 17(6), 582-585.
• Grigorova, L. F., Gasparian, A. A., & Manukian, L. H. (1990). Armenia, December, 88, Yerevan, Armenia: Hayastan (in Russian).
• Goenjian, A. (1993). A Mental health relief programme in Armenia after the 1988 earthquake. British Journal of Psychiatry, 163, 230-239.
• Giel, R. (1991). The psychosocial aftermath of two major disasters in the Soviet Union. Journal of Traumatic Stress, 4(3), 381-392.
• Azarian, A. G., Skriptchenko-Gregorian, V. G., Miller, T. W., & Kraus, R. F. (1994). Childhood trauma in victims of the Armenian earthquake. Journal of Contemporary Psychotherapy, 24(2), 77-85.
• Allan, R. (1989). The Armenian earthquake - The UK response. Disaster Management, 1(4), 10-17.
• Abrams, J. I. (1989). Detection and extrication in the Armenian earthquake. International workshop on earth-quake injury epidemiology for mitigation and response, 435-449. Baltimore, MD
• Verluise, P. (1995). Armenia in crisis: The 1988 earthquake. Detroit, MI: Wayne State University Press.
• Pynoos, R. S., Goenjian, A., Tashjian, M., et al. (1993). Post-traumatic stress reactions in children after the 1988 Armenian earthquake. British Journal of Psychiatry, 163, 239-247.

Dış bağlantılar

• Earthquake Zone Then and Now: Images
• The USAID Earthquake Zone Recovery Program
• BBC:On this day December 10, 1988
• Armenia Earthquake of 1988