Sivas Katliamı, Madımak Katliamı ~ TARİHİN TOZLU SAYFALARI

Sivas Katliamı, Madımak Katliamı ya da Madımak Olayı, 2 Temmuz 1993 tarihinde Sivas'ta Pir Sultan Abdal Kültür Derneği tarafından organize edilmiş olan Pir Sultan Abdal Şenlikleri sırasında Madımak Oteli'nin Radikal islamcılar tarafından yakılması ve çoğunluğu Alevi 33 yazar, ozan, düşünür ile 2 otel çalışanının yanarak ya da dumandan boğularak hayatlarını kaybetmesi ile sonuçlanan olaylardır. Ayrıca dışarıda toplanan göstericilerden de iki kişi hayatını kaybetmiştir.^[1]

Olaylar

Pir Sultan Abdal Şenlikleri kapsamında, pek çok sanatçı ve fikir insanı dönemin Sivas valisi Ahmet Karabilgin'in özel davetlisi olarak bu kente geldi. Kültür Merkezi içindeki karşıt grupla çıkan taşlı sopalı çatışma, polis tarafından fazla büyümeden, zor kullanılarak önlendi.^[2]
Binlerce kişiden oluşan karşıt grup, Kültür Merkezi'nden yeniden Hükümet Meydanı'na geldi. Hükümet Konağı'nı taşlamaya ve slogan atmaya başlayan grup ardından Madımak Oteli civarına ulaşarak, slogan atmaya devam etti. Grup önce Madımak Oteli önündeki araçları ateşe verdi ve oteli taşladı. Madımak Oteli tutuşturulan perdeler ve alt katta bulunan eşyalarla birlikte yakıldı. Otele sığınmış olan kişilerden, aralarında Asım Bezirci, Nesimi Çimen,^[3] Muhlis Akarsu, Metin Altıok ve Hasret Gültekin'in de bulunduğu 35 kişi yanarak veya dumandan boğularak yaşamını yitirdi. Aralarında Aziz Nesin'in de bulunduğu 51 kişi de olaylardan kendi olanaklarıyla, ağır yaralarla kurtuldu. İtfaiye merdiveniyle kurtarılmaya çalışılan Aziz Nesin, merdivendeki görevli tarafından darp edilip, merdivenden itfaiye aracı etrafında toplanan karşıt görüşlü kalabalığa doğru itildi.^[4] Başından yaralanan Aziz Nesin'i linç girişiminden araya giren polisler kurtardı. Yaralılar, polis arabalarıyla Tıp Fakültesi Hastanesi`ne götürüldü.
Olaylar sonucunda 33 konuk, 2 otel görevlisi ve 2 gösterici yaşamını yitirdi. Akşam saatlerinde valilikçe ilan edilen ”2 günlük sokağa çıkma yasağı” ile birlikte, güvenlik güçleri şehirde tam bir hakimiyet sağlayabildi.
Bir iddiaya göre Sivas Katliamı, Özel Harp Dairesi tarafından planlanmıştı.^[5]

Yargılama

Olaydan bir gün sonra 35 kişi gözaltına alındı. Daha sonra gözaltına alınanların sayısı 190'a çıktı. Gözaltına alınan 190 kişiden 124'ü hakkında "laik anayasal düzeni değiştirip din devleti kurmaya kalkışma" suçlamasıyla dava açıldı,^[6] geri kalanlar serbest bırakıldı. Kamuoyunda Sivas Davası olarak bilinen davanın ilk duruşması, Ankara 1 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi'nde 21 Ekim 1993 günü yapıldı. 26 Aralık 1994'te karara bağlanan dava sonucunda, 22 sanık hakkında 15'er yıl, 3 sanık hakkında 10'ar yıl, 54 sanık hakkında 3'er yıl, 6 sanık hakkında 2'şer yıl hapis cezası, 37 sanık hakkında da beraat kararı verildi.
Müdahil avukatlar, Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin kararını "taraflı, hukuka ve adalete aykırı" olarak niteleyerek, ayrıntılı bir savunmayla temyize gittiler. Yargıtay 9. Ceza Dairesi katliamın "Cumhuriyete, laikliğe ve demokrasiye yönelik olduğunu" belirterek Devlet Güvenlik Mahkemesi'nin kararını esastan bozdu. Ankara 1 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi, Yargıtay'ın bozma kararına uyarak yargılamayı yeniden başlattı.
28 Kasım 1997'de açıklanan kararda, 33 sanık Türk Ceza Yasası'nın 146/1 maddesine göre idama^[7] ve 14 sanık 15 yıla kadar değişen hapis cezasına^[6] mahkûm edildi. Yargıtay 9. Ceza Dairesi 24 Aralık 1998'de hapis cezalarını onadı, 33 idam cezasını ise usul noksanlıkları nedeniyle bozdu. Şubat 1999 tarihinde usul eksikliklerinin giderilmesi için başlayan yargılama sonucunda 16 Haziran 2000'de 33 sanık Devlet Güvenlik Mahkemesi'nce yeniden idam cezasına çarptırıldı. 2002 yılında idam cezasının yürürlükten kaldırılmasıyla idam cezası hükümlülerinin cezaları müebbet ağır hapis cezasına çevrildi.^[6]
Sanıkların avukatlığını üstlenenler arasında olan Refahyol iktidarının Adalet Bakanı Şevket Kazan, bakanlığı sırasında onları hapishanede ziyaret etti.^[8] Geniş avukat listesinde çok sayıda Refah Parti üyesi ve yöneticisi olması eleştiri konusu oldu. Bu avukatlar ilerleyen yıllarda AKP ve Saadet Partisi'ne katıldılar ve içlerinden üst yönetim görevlerine yükselenler oldu. 26 kişilk bu listede biri bakan olmak üzere 4 AKP milletvekili de bulunmaktadır.^[9]
Geçen bu zaman zarfı içerisinde sanık sayısı tahliyelerle 33'e düştü.^[8] Olayın kilit ismi olarak nitelendirilen, dönemin Sivas Belediye Meclisi üyesi Cafer Erçakmak^[6] ve Yargıtay'ın 1997'deki bozma kararından sonra firar eden 8 sanık ise halen yakalanamamıştır.^[8] Davanın firari olan 5 sanık ile ilgili kısmı, 13 Mart 2012 tarihinde zaman aşımından düşürülmüştür.^[10]
Sivas Davası İstiklal Mahkemeleri sonrasında tek bir davada bu kadar çok idam cezasının verildiği ilk davadır.^[11]

Hayatını kaybedenler

Şenlik Katılımcıları

Muhlis Akarsu - 45 yaşında, sanatçı
Muhibe Akarsu - 45 yaşında, Muhlis Akarsu'nun eşi
Gülender Akça - 25 yaşında
Metin Altıok - 53 yaşında, şair, yazar, felsefeci
Mehmet Atay - 25 yaşında, gazeteci, fotoğraf sanatçısı
Sehergül Ateş - 30 yaşında
Behçet Sefa Aysan - 44 yaşında, şair
Erdal Ayrancı - 35 yaşında
Asım Bezirci - 66 yaşında, araştırmacı, yazar
Belkıs Çakır - 18 yaşında
Serpil Canik - 19 yaşında
Muammer Çiçek - 26 yaşında, aktör
Nesimi Çimen - 62 yaşında, şair, sanatçı
Carina Cuanna Thuijs - 23 yaşında, Hollandalı akademisyen^[12]
Serkan Doğan - 19 yaşında
Hasret Gültekin - 22 yaşında şair, sanatçı
Murat Gündüz - 22 yaşında
Gülsüm Karababa - 22 yaşında
Uğur Kaynar - 37 yaşında, şair
Emin Buğdaycı - 18 yaşında, şair.
Asaf Koçak - 35 yaşında, karikatürist
Koray Kaya - 12 yaşında
Menekşe Kaya - 15 yaşında
Handan Metin - 20 yaşında
Sait Metin - 23 yaşında
Huriye Özkan - 22 yaşında
Yeşim Özkan - 20 yaşında
Ahmet Özyurt - 21 yaşında
Nurcan Şahin - 18 yaşında
Özlem Şahin - 17 yaşında
Asuman Sivri - 16 yaşında
Yasemin Sivri - 19 yaşında
Edibe Sulari - 40 yaşında, sanatçı
İnci Türk - 22 yaşında
Cengizhan Demir - 28 yaşında

Otel çalışanları

Ahmet Öztürk - 21 yaşında
Kenan Yılmaz - 21 yaşında

Kültür ve Sanat alanına etkileri

Şiirler, şarkılar ve türküler

Fethi Aslan, "Sivas`da Temmuz Ateşi" ^[13]
Edip Akbayram, Türküler Yanmaz, Yanmam mı Gerek
Cengiz Özdemir, Madımak
Ozan Emekçi, Sivas Ağıdı
Sunay Akın, Kova Kaleci
Grup Yorum, Sivas (Gün Tutuşur)
Mahzuni Şerif, Sivas Dramı
Demirhan Baylan, Bildiğin Şeyler (Yangın)
Soner Canözer, Güneşin Ozanları
Radical Noise, Çığlık
Akın Eldes, Madımak
Fevzi Kurtuluş, Hasret
Moğollar, Issızlığın Ortasında
Antisilence, Died On 2nd Of July
Aşık Gülabi, Sivas Madımakta Canlar
Metin - Kemal Kahraman, Renklerde Yaşamak
Ferhat Tunç, Kızılırmak Boylarında Bir Şehir
Serhad Raşa, Ey Felek
Grup Kızılırmak, Sivas
Şahverdi, Madımak Oteli
Fazıl Say, "Metin Altıok Ağıtı"
Fazıl Say, "SES"
Selda Bağcan, "Canımı Yakanlar Baktı Dumana"
Aziz Nesin, "Sivas Acısı"
Çetin Gencero, "Madımak"
Yusuf Kemal Metin, "Sivas Yanığı Otuzyedi Temmuz Aydın"
Mazlum Çimen, "Gittin Gideli"
İhsan Güvercin, "Kızılırmak Boylarında Bir Şehir"
Catacombed, "SVS"
Sezen Aksu, "Dua"
Almora, "Güneşin Ozanları"
Serdar Koç, "Temmuz Ayazı"
Duman, "Köpekler"
Zülfü Livaneli, Ataol Behramoğlu "Yangın Yeri"
Haydar Ergülen, "Kül-kardeşlerim"
Radical Noise, "Çığlık"
Duman, "Köpekler"
Can Aksel Akın, "Senfoni No:1 - Aziz Nesin'e İthafen"

Edebiyat

Atila Fatih.Ölü Canlar/Roman/Cumhuriyet Kitapları.3.Baskı
Aşut, Attila. Sivas Kitabı: Bir Topluöldürümün Öyküsü. Edebiyatçılar Derneği, Ankara, Eylül 1994. ISBN 9757872024.
Bener, Yiğit. Öteki Kâbuslar ("Alaz" öyküsü). Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, Ağustos 2009. ISBN 9789750816499.
Büyüktanır, Zeki. Madımak Çığlığı. Can Yayınları, İstanbul, Ekim 2006. ISBN 9789756358788.
Çetinkaya, Hikmet. Zambak Sana da Bulaştı Kan. Çağdaş Yayınları, İstanbul, Şubat 1997. ISBN 979975298055x.
Doğan, Soner. Sivas: 2 Temmuz 1993. Ekim Yayınları, İstanbul, Mart 2007. ISBN 9789750109119.
Gençay, Güngör. Alevler İnsan Sesi: Sivas Kıyımı Şiirleri. Gerçek Sanat Yayınevi, Temmuz 2005. ISBN 9789753602068.
Günel, Burhan. Ateş ve Kuğu. Cumhuriyet Kitapları, Haziran 2009. ISBN 9786054183371.
Kaleli, Lütfi. Sivas Katliamı ve Şeriat. Alev Yayınları, İstanbul, Ağustos 1995. ISBN 9753350120.
Karababa, Hüseyin. Sivas Davası: Türkiye'nin Gizli Gündemi. İlkim Yayınevi, 2008. ISBN 9789759818234.
Karakuş, Hidayet. Şeytan Minareleri. Cumhuriyet Kitapları, Temmuz 2009. ISBN 9786054183432.
Koçak, Ahmet. Onlar Işık Oldular: Sivas Katliamının Onuncu Yıldönümü. Alev Yayınevi, Temmuz 2003. ISBN 9789753350389.
Nesin, Aziz. Sivas Acısı. Adam Yayınları, İstanbul, Temmuz 1995. ISBN 9754183244.
Özdağ, Hamit Çağlar. İsyan Öyküleri: İncir Ağacını Kuş Diker. Siyah Beyaz Yayınları, Nisan 2013. ISBN 9786054777075.
Paksoy, Abdülkadir. Yaralı Temmuz: Sivas Kıyımı. Doruk Yayınevi, Ağustos 1996. ISBN 9789755531274.
Sarıhan, Şenal. Madımak Yangını: Sivas Katliamı Davası (2 Cilt). Ankara Barosu. Mayıs 2002.
Tokatlıoğlu, Hakan. Karikatürlerle Sivas Katliamı. Demos Yayınevi, Haziran 2012. ISBN 9789944387378.
Tüleylioğlu, Orhan. Merdivende Üç Şair. Kırmızı Kedi Yayınevi, İstanbul, Temmuz 2012. ISBN 9786055340469.
Tüleylioğlu, Orhan. Yüreklerimiz Hala Yangın Yeri: Sivas 2 Temmuz 1993. UM:AG, Kasım 2010. ISBN 9786054274191.
Yağcı, Öner. Sivas'ı Unutmak. İleri Yayınları, İstanbul, Mayıs 2006. ISBN 9789756288108.
Yıldırım, Ali. Ateşte Semaha Durmak, Yurt Yayınları, Ankara, 1993. ISBN 9789758854196.
Yiğenoğlu, Çetin. Şeriatçı Şiddet ve Ölü Ozanlar Kenti Sivas. Ekin Yayınevi, Şubat 1994. ISBN 9789755360256.

Tiyatro Oyunu

Genco Erkal'ın yazıp yönettiği Sivas '93 adlı belgesel tiyatro oyunu, 11 Ocak 2008'de yoğun güvenlik altında Muammer Karaca Tiyarosu'nda sahnelendi.^[14] Belgelerden yararlanarak yazılan oyunun anlatıcıları arasında Genco Erkal'la beraber Meral Çetinkaya, Yiğit Tuncay, Nilgün Karababa, Murat Tüzün, Çağatay Mıdıkhan ve Şirvan Akan yer aldı. Oyunun müziğini Fazıl Say besteledi.^[15]

Sinema Filmi

Ulaş Bahadır'ın yazıp yönettiği Madımak: Carina'nın Günlüğü (Sivas 93) adlı sinema filmi, 25 Eylül 2015 Pazar günü vizyona girdi. Katliamın yaşandığı sırada otelde konaklayan 23 yaşındaki Hollandalı Carina Cuanna Thuijs Leiden Üniversitesi tezi için Türkiye'ye gelmiş ve Hollanda'da da olduğu gibi günlük tutmaya devam etmiştir. Carina Cuanna Thuijs'in günlüğünde anlatılanlara göre yazılan filmin oyuncuları ise Erdal Tosun, Selin Yiğit, Perihan Erener, Melek Şahin, Serkan Genç, Ulaş Bahadır, Barış Ordu, Can Varlı, Cihan Özdeniz, Denise Ankel, Füsun Demirel, Rıza Akın, Hakan Erekli, Muhlis Asan, Umut Kurt, Meray Ülgen ve Mustafa Alabora'dır.

Madımak Oteli'nin kamulaştırılması

17 Haziran 2010 tarihinde Madımak Oteli’nin kamulaştırılması sürecinin başladığı Sivas Valisi Ali Kolat tarafından duyuruldu.^[16] Otelin kamulaştırılması bedeli konusunda otel sahipleri ile Sivas İl Özel İdare Sekreterliği'nin kamulaştırma bedeli üzerinde uzlaşmaya varılamaması nedeniyle son kararı Sivas Asliye Hukuk Mahkemesi’nden çıkacak karar belirledi.^[17]. Sivas 2. Asliye Hukuk Mahkemesi'nin 23 Kasim 2010'da aldığı kararla Madımak Oteli'nın bilirkişi raporu doğrultusunda 5 milyon 601 bin lira bedel ile kamulaştırılmasına karar verildi.
Binanın lobi kısmında ölen 39 kişinin adları alfabetik sırada yer almıştır.

Kaynakça

^ "2 Temmuz 1993 Madımak Katliamı". Pir Sultan Abdal Kültür Derneği. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305110514/http://pirsultan.net/kategori.asp?id=56&kid=6. Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.
^ "Sivas katliamı kurbanlarını anıyoruz". CNNturk. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304132235/http://www.cnnturk.com/2009/turkiye/07/02/sivas.katliami.kurbanlarini.aniyoruz/533360.0/index.html. Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.
^ "Bir Mazlum'un 'feryad-ı isyan'ı". Radikal Gazetesi. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151208063042/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=36176&tarih=29/04/2002. Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.
^ Can Dündar - "O" gün Youtube.com.
^ Özel Harp Dairesi itirafı.
^ ^a ^b ^c ^d "Sivas'ta 14 yıl sonra Madımak sıcağı", Radikal, 03 Temmuz 2007
^ "Sivas'ta idam kesinleşiyor", Radikal, 18 Ekim 1998
^ ^a ^b ^c "Madımak!", Yıldırım Türker, Radikal, 3 Temmuz 2006
^ "Sivas Davası’nın avukatları şimdi ne yapıyor?". Focus Haber. 13 Mart 2012. 11 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. https://web.archive.org/web/20130211065437/http://www.focushaber.com/sivas-davasi-nin-avukatlari-simdi-ne-yapiyor--h-119465.html.
^ "Sivas davası zaman aşımından düştü". BBC Türkçe Servisi. 13 Mart 2012. 17 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120317082809/http://www.bbc.co.uk:80/turkce/haberler/2012/03/120313_sivastrial.shtml. Erişim tarihi: 13 Mart 2012.
^ Altan, Mehmet (2 Temmuz 2008). "Ergenekon Yangını...". Star. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160309015826/http://www.timeturk.com/tr/makale/mehmet-altan/ergenekon-yangini.html.
^ İlgili BBC haberi 2 Temmuz 2015 tarihinde erişilmiştir
^ "Sivas`da Temmuz Ateşi". Antoloji.com. http://www.antoloji.com/siir/siir/siir_SQL.asp?sair=27120&siir=345319. Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.
^ "Sivas '93'e polis korumalı gala", Abdullah Malkoç, 13 Ocak 2008, Milliyet URL son erişim tarihi: 21 Ocak 2007
^ "Geç de olsa Sivas'la hesaplaşılmalı", Efnan Atmaca, 17 Ocak 2008, Radikal URL son erişim tarihi: 21 Ocak 2007
^ "Madımak artık devletin". Türkiye. http://www.turkiyegazetesi.com.tr/haberdetay.aspx?haberid=451472. Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.
^ "Madımak’ın kamulaştırma süreci mahkeme kararıyla tamamlandı.". Milliyet. 21 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100621035159/http://www.milliyet.com.tr:80/madimak-in-kamulastirma-sureci-mahkeme-karariyla-tamamlanacak/siyaset/sondakika/17.06.2010/1252020/default.htm. Erişim tarihi: 18 Haziran 2010.

TARİHİN TOZLU SAYFALARI

2 Temmuz 2016 Cumartesi